Plataformen kontsumo intentsiboaren bigarren mailako ondorioez ohartarazi dute

Primeran, RTVE Play, Movistar+, Netflix, Amazon Prime, Max, Disney+, SkyShowtime, Apple TV+, Pluto TV… Zerrenda amaigabea da, ia ezinezkoa da denen pista jarraitzea eta tarteka bat nahastu egin daiteke zein duen asmatu nahian. Gehitu iraganean ikusitako seriek eta zerrenda mahaspila bihurtzen da. Zer ikusi dut? Noiz? Osoa? Erdizka? Fenomenoa aztertu dute Kataluniako Oberta Unibertsitateko (UOC) adituek, ohartaraziz plataformen kontsumo intentsiboaren bigarren mailako bi ondorio daudela: «arrain-memoria» eta «tunel efektua».

Egun, milioika pertsonarentzako errutina bihurtu da maratoian serieak ikustea edo katalogo amaigabe batean nabigatzen orduak ematea. Baina zer gertatzen ari da benetan gure garunarekin ikusmen konpultsiboaren aro berri honetan? Ikus-entzunezko komunikazioan aditua den Elena Neira irakasleak eta Juan Luis García Fernández neuropsikologo klinikoak erantzuna bilatu dute eta lerroburura datoz aipatutako «arrain-memoria» eta «tunel efektua», baita bi fenomeno horiek inplikazio kognitiboak eta kulturalak dituztela.

Fenomeno horietako lehenak, «arrain-memoriak», serie baten denboraldi berri bat hasten denean ezer ez gogoratzearen sentsazioari egiten dio erreferentzia. Elena Neira UOCeko Informazio eta Komunikazio Zientzietako Ikasketetako irakasle laguntzaileak eta GAME taldeko ikertzaileak adierazi duenez, «denboraldi-blokeko estreinaldiei oso lotutako fenomenoa da, maratoian kontsumitzera bultzatu ohi baitute».

Neira ikus-entzunezko edukiak streaming plataformetan banatzen dituen diziplinarteko ikertzaileak azaldu duenez, «kapitulu asko bat-batean ikusteak gure oroitzapenak eraikitzen diren oinarrizko bi prozesutan du eragina». Alde batetik, «gure garunak informazio interesgarri berri bat jasotzen duen bakoitzean memoria kodetzeko egiten dituen prozesuei eragiten die, behar bezala biltegiratzeko eta geroago berreskuratu ahal izateko». Eta, bestetik, informazio hori memorian jada agertzen denarekin lotzeko prozesua galtzen da; izan ere, «serieari buruz hitz egitea, hurrengo emanaldiaren zain zauden bitartean horri buruz hausnartzea, artikuluak irakurtzea... jarduera horiek guztiek epe luzeko memoria oinarri sendoagoetan oinarritzen laguntzen dute, jaso berri diren estimulu horien eta zure garuneko backuparen arteko loturak indartsuagoak direlako». Ikusleak maratoi bati ekiten dionean, Neirak ondorioztatzen du «konexioak ahulagoak direla eta, beraz, askoz errazagoa dela horiek ahaztea».

Azaldu duenez, «epe luzerako zerbait gogoan gera dakigun, arreta eskaini behar diogu, ulertu, gure bizitzako beste gauza batzuekin lotu eta alderdi emozionalekin lotu». Baina edukia maratoi moduan edo beste zeregin batzuk egiten diren bitartean kontsumitzen bada, «eduki hori ez da memorian sendotzen, eta azkar ahazten da». Beraz, prozesatzean eta biltegiratzean beharrezkoa den inplikazioa galtzen da, eta «nahiz eta informazio pixka bat biltegiratuta izan, ezingo dugu behar bezala berreskuratu». Dastatu gabe oso azkar jatea bezalakoa da: azkenean, ez duzu gogoratzen zer jan duzun ere, gehitu du adituak.

Bigarren fenomenoak, «tunel efektua», plataformen algoritmoak ikusten duguna baldintzatzen duenarekin du zerikusia. Katalogo izugarriak eta aukeratzeko askatasun teorikoa izan arren, erabiltzaile askok beti gauza bera kontsumitzen dute.

Neiraren esanetan, «streamingak ikuslearen eredu berri bat sortu du, aktiboa kontsumoan eta pasiboa aukeraketan, nahiz eta aukeratzeko erabateko askatasuna izan». Eta algoritmoen papera seinalatzen du zuzenean: «Pertsonalizazio algoritmikoa iragazki bat da, gustuko izango duela uste duenari buruzko iragarpenak egiten dituena». Horrek azaltzen du zergatik «plataformek estreinaldiak eta jatorrizko ekoizpenak nabarmentzen dituzten, beste aukera batzuen kaltetan». Emaitza? «Interfaze egokituagoak, baina baita mugatuagoak eta titulu gutxi batzuen inguruan kontzentratuagoak ere».