Zer egin dute erromatarrek gure onerako?

Pasa den astean 'Brianen Bizitza' berrikusi nuen, eta bere gaurkotasunak berriro ere harritu ninduen. 1979ko Monty Pythonen komedia ez dago zaharkituta; aitzitik, gaurko gizartearen ispilu zorrotz eta zoragarri samarra da. Satira eta absurdoaren bidez, boterearen logikak, fanatismoa eta masa-portaera agerian jartzen ditu. Oraindik ere mesias baten bila gabiltza: talde bakoitzak, artalde bakoitzak, berea nahi du. Rosaliaren irudia Madrilgo kaleetan korrika ez da asko desberdintzen Brianenak Judeako hiri batean erakusten duenaz. Tenpluaren inguruan pilatzen ziren iragarle haiek, gaur egun, coach eta influencer bihurtu dira. Karikatura-itxurako agintari haiek, berriz, Trump edo Mileiren erreplika biziak dirudite.

Alderdi politikoen arteko liskar zentzugabeak —«disidenteak!»— gaur egun ere ikus daitezke Junts eta ERCren arteko tirabiretan. Eta bizitzari beti alde baikorretik begiratzeko deialdi horrek —«Always look on the bright side of life»— errudun sentiarazten gaituen auto-laguntza liburuetan du jarraipena. Saduzearrek ez dute nahi samariarrekin beren gurutziltzatuta izatea; eta samariarrek, berriz, ez dute onartzen palestinarrekin batera hiltzea. Talde arteko gorrotoaren logika arkaiko horiek, zoritxarrez, desagertu beharrean areagotu egin dira. Halaber, ez dute ahazten burokraziaren gordinkeriaren eta arau zentzugabeen indarraren inguruko satira zorrotza egitea: «Tratua egin behar duzu!», «Idatzi ezazu ehun aldiz».

Agian, eszena adierazgarriena Judeako Fronte Popularreko kideek elkarri egiten dioten galdera ospetsua da: «Zer egin dute erromatarrek gure alde?». Fotograma haietan, ongi begiratuz gero, Mexikoko presidentea eta Hernán Cortés ere antzeman daitezke. Nahiz eta kredituetan agertu ez, film honetan gaur egungo txerpolari asko erretratatuta daude; eta, zuzentasun politikoaren gainetik, ebidentzia bera defendatzen du: 'Brianen Bizitza' zentzutasunari buruzko master class bat da.

Bai, badira film, irudi eta testu batzuk ezinbestekoak iruditzen zaizkidanak: niri, pertsonalki, errealitatea ulertzen laguntzen didatenak eta, ahal den neurrian, hari aurre egiten ere bai. Beharrezko tresna-kutxa edo eskuliburu honetatik ezin dira poema pare hau falta. Lehenengoa, gugan oinarritua: «Ni Ángel González naizela esan ahal izateko, / nire izateak lur gainean pisua izan dezan, / beharrezkoa izan da espazio zabal bat / eta denbora luze bat: / itsaso eta lur guztietako gizakiak…». Ez zait intolerantziaren eta besteari diogun beldurraren aurkako kanpaina hoberik bururatzen. Ángel González izena beste edozein izenarekin ordezkatzea —saiatu zurea jartzen— nahikoa da ulertzeko kateko lotura xume bat garela: ni Marcel, Hans, Mikel, Alí, Kevin naizela esan ahal izateko.

Bigarrena, Jaime Gil de Biedmarena, gure buruarenganako begiradaz: «Bizitza serioa zela / geroago hasten gara ulertzen… / —gazte guztien antzera, ni ere etorri nintzen / bizitza aurretik eramatera…».

Baitezpadako irudiak ugari dira: Israelek Gazan eragindako eremu huts-arena, edo Txinako presidente Xi Jinpingen esfingearen antzeko aurpegi izoztuarena; egoera guztietan berdin ageri dena. Baina zaila da Veneziako Accademia zubitik ikus daitekeen panoramika hura gainditzea. Hiria aspaldidanik da parke tematiko baten antzekoa, baina Kanal Handiaren gaineko ikuspegi hori —Santa Maria della Salute basilika handiaren parekoa— XVI. mendean beste aldera zeharkatzen zutenek ikusten zuten bera da. Benetako bidaia da Errenazimendura; handik ulertu daiteke, azken finean, italiarrek -pizzaz gain- gure onerako egin zutena.