Mintzapraktika, kaletik etxera

Urte asko igaro dira 1993an Donostiako Bagera euskaltzaleen elkarteak Mintzalaguna egitasmoa sortu zuenetik. Printzipio oso sinplean oinarritu ziren: euskara ikasten ari ziren askok ez zeukatenez solasak ahalbidetzen duen hizkuntzaren bizitasunaz jabetzerik eta gozatzerik, horretarako aukera emango zieten, euren denbora partekatzeko prest zeuden soltura handixeagoko beste euskaldun batzuen laguntzaz. Euskara gau-eskola eta euskaltegietatik kalera ateratzea ere bazen, eta bada, egitasmoaren helburua; batez ere berez euskara askorik ez duten kaleetara.

Hogeita zazpi urtez hedatzen eta kale eta plaza berriak bereganatzen joan ostean, euskalkien eta herrien arabera izen desberdinak -mintzalagun, mintzakide, solaslagun, berbalagun...- dituen ekimenak alderantzizko bidea egin behar izan du azken asteotan: kaletik etxera bueltatu da aldi baterako, koronabirusa dela eta ezarri den itxialdiaren ondorioz.

Eragile eta mintzalagun askori eragin die egun batetik besterako aldaketak. Maite Agirre Topaguneko Mintzapraktika saileko koordinatzaileak emandako datuen arabera, «Euskal Herri mailan 900 talde daude, eta horietan 7.000 bat lagun». Topagunean biltzen diren euskara elkarteek zuzenean kudeatzen dituzte talde asko, baina beste eragile batzuk ere badira, hala nola hainbat udal edota AEK. Elkarlanean dihardute betiere, jarduteko modu hori baita Mintzapraktika programen ezaugarri eta oinarri nagusietako bat.

Egokitzeko gaitasuna erakutsi dute ekimenok guztiok, kaleak itxi eta jendea etxeratu orduko hasi baitziren pentsatzen nola bermatu mintzalagunei euskaraz hitz egiten jarraitzeko aukera. «Pixka bat jokoz kanpo harrapatu gintuen hasieran», dio Maite Agirrek aurreneko egunak gogoratzean. «Pentsatu genuen agian nahikoa izango zela aurrez aurreko saioak 15 egunez etetea, gero normaltasunera itzuliko ginelakoan, baina luzatuko zela ikustean irtenbide bila hasi ginen».

Egokitzapena da, arlo honetan gainerako denetan bezala, gako-hitza. Dinamika orokorra egokitu behar izan zuten baina, taldeen izaera eta egoera ez denez homogeneoa, maila txikiagoko ehunka egokitzapen egin behar ziren: «Dinamizatzaileok aztertu genuen zein baliabide behar ziren mintzalagunek zeuzkatenetara egokitzeko. Talde bakoitzaren egoera aztertu ondoren erabaki genuen zein izan zitekeen harremanetan jarraitzeko modurik onena. Ondoren, behar zuenari lagundu genion aplikazioa instalatzen eta irakatsi genion erabiltzen. Talde bakoitzak hartu du ia bere martxa».

Askok Whatsapp bidezko bideo-deiak baliatzen dituzte, eta aukera horrek gehienez ere aldibereko lau solaskide onartzen dituenez, motz geratu kasuren btzuetan. Beste bitarteko batzuk ere erabiltzen dituzte mintzalagunek harremanari eusteko, telefono-dei arruntak barne. «Era batera edo bestera, ari dira moldatzen, jendea gustura ari da, nahiz eta badiren betiko martxara itzuli arte itxarotea nahiago dutenen batzuk», nabarmendu du Agirrek.

Topagunearen gogoa ere horixe da, betiko martxara lehenbailehen itzultzea. Mintzalaguna ekimenaren xedea ez delako bakarrik euskaraz hitz egiteko aukera eskaintzea, baizik eta herrietako euskara sarea indartzea eta elikatzea, «talde bakoitza arnasgune bat» bilakatzen baita. Ildo horretatik, herriko beste eragile batzuekin lankidetzan, gero eta gehiago ziren mintza-saioez haragoko ekintza osagarriak, elkar ezagutzea eta sareak zabaltzea ahalbidetzen zutenak.

Jarduera osagarri birtualak antolatzen segituan hasi dira taldeak. Kide berriak ere bildu dira zenbaitetara, «jendeak asti gehiago duelako, eta etxean bakarrik dagoenari bakardadea arintzen laguntzen diolako». Alde horretatik, ekimena indartzea ekar lezake egoera berriak, baina Maite Agirreren ustez mintzalagunen tokia kalea da. Hortaz, «oso garbi daukagu momentuko zerbait dela. Ahalik eta ondoen antolatzen saiatu gara, baina ahalik eta azkarren itzuli nahi dugu betikora».

AEKren Praktikatu mintzapraktika egitasmoaren koordinatzailea da Edorta Lopez, eta gogoan du nola orain dela hilabete, «egoera alarma ezarri eta asteburu hartan bertan» hasi ziren erantzuna prestatzen, herriz herri, taldeen ardura duten 35 koordinatzaileak eta jarraipen batzordeak. «Haiek dakite nolakoak diren taldeak eta zein den bakoitzari ondoen egokitzen zaion soluzioa», dio.

AEKren egitasmo honen baitako saioetan, gainerakoetan bezalatsu, Skype eta Whatsapp bidezko bideodeiak dira izarra, baina komunikazioa bideratu dezakeen ezein baliabideri ez diote muzin egiten. «Badugu 73 urteko andre bat, kanpokoekin komunikatzeko tresna bakarra etxeko telefonoa duena. Ba horixe erabiltzen dugu», azaldu du, adibide gisa.

Zeren eta beti, eta batez ere orain, harremanek dute lehentasuna Edorta Lopezen eta AEKren ikuspegitik. «Urrutiko harremanetan egoera berri honi buelta emateko modua ikusi dugu» esaten duenean ez da soilik ari mintzapraktika saioez, «mintza taldeak ez direlako euskara praktikatzeko talde hutsak. Harreman taldeak ere badira, eta erakutsi behar dugu pertsonak direla inportanteena». Beti hor egon diren pertsonak, eta asteotam hurbiltzen ari zaizkien berriak.

Borborka dute sormena. #EzGaituMututuko traolari erreparatzea nahikoa da taldeek ze martxa duten eta zenbat jarduera antolatzen dituzten ikusteko. Bide berriak ari dira irekitzen, eta «gu ere ari gara aukera berriak ikusten». Baina momentuz garrantzitsuena da «lehiatila txiki hau humanitatea eta maitasuna erakusteko erabiltzea, batez ere bakarrik daudenei begira. Euskaratik asko eman daiteke arlo horretan».